Dastlab, vitaminlar inson organizmi uchun hayotiy muhim moddalar ekanligini eʼtirof etaylik. Buni taniqli rus shifokori Nikolay Ivanovich Lunin oʻzining "Hayvonlarning oziqlanishi uchun noorganik tuzlarning ahamiyati haqida" nomli asarida ishonchli tarzda isbotlagan.

Olim oʻz tajribalarida sichqonlarning ikkita guruhini turli xil yemishlar bilan boqadi:

Agar sichqonlarning birinchi guruhi ratsionida faqat oqsillar, yogʻlar va uglevodlar boʻlgan boʻlsa, ikkinchi guruhga faqat toʻliq tozalanmagan yemish berilgan.

Natijada birinchi guruhdagi sichqonlar tez orada nobud boʻldi.

🔹Vitaminlarning funksiyalari:

✔️Suvda eriydigan vitaminlar hujayralardagi fermentativ reaksiyalarda kofermentlar (yaʼni, reaksiya katalizatorlari) sifatida ishtirok etadi.

✔️Yogʻda eriydigan vitaminlar mukammal oʻzaro taʼsir qiluvchi fosfolipidlardan tashkil topgan biologik membranalarning normal ishlashini taʼminlash uchun javobgardir.

🔹Vitaminlar keragidan koʻp boʻlsa

✔️Suvda eriydigan vitaminlar organizmda toʻplanmaydi, balki siydik bilan chiqariladi.

✔️Yogʻda eriydigan vitaminlar siydik bilan chiqarilmaydi, balki jigarda toʻplanadi, shuning uchun bu moddalarning ortiqcha boʻlishi baʼzi noxush holatlarni: bosh ogʻrigʻi, koʻngil aynishi, terida toshmalar keltirib chiqarishi mumkin.

🔹Vitaminlar juda kam boʻlsa:

✔️Organizmdagi hayotiy jarayonlar meʼyoridagidek ketmaydi.

✔️Vitaminlarning keskin tanqisligi — avitaminoz holati, masalan, ratsionda askorbin kislotasi yoki S vitamini yoʻq boʻlganda iskorbioz (singa) kasalligiga olib keladi.

✔️Agar yetishmovchilik toʻliq emas, faqat qisman boʻlsa (masalan, kam ovqatlanish tufayli) gipovitaminoz avj oladi.

🫃Baʼzi hollarda maʼlum vitaminlarga boʻlgan ehtiyoj ortishi tufayli avitaminoz va gipovitaminoz rivojlanishi mumkin. Eng oddiy misol — homiladorlik.

🩺Ratsionda vitaminlar yetarli boʻlsa-da, ammo ular masalan, oshqozon-ichak trakti kasalliklari tufayli toʻliq soʻrilmagan holatlar ham uchraydi.

Inson uchun qancha vitamin zarur?

✅Vitaminlar va boshqa moddalar uchun meʼyorlarni maxsus ishlab chiqilgan normativ hujjatlarda topish mumkin.

🌏Turli mamlakatlarda vitamin isteʼmol qilish meʼyorlari solishtirilganda, ularning turfa xilligi ayon boʻladi. Bu tabiiy hol. Chunki, turli mamlakatlarda alohida iqlim zonalari, xalqlarning ovqatlanish odatlari va boshqa omillar mavjud.

Fiziologik ehtiyojlarning hisoblangan meʼyorlari — oʻrtacha koʻrsatkich boʻlib, vitaminlarga boʻlgan ehtiyoj individual tarzda shifokor tomonidan belgilanadi.