ВИТАМИНЛАР ҚАНДАЙ ИШЛАЙДИ?

Дастлаб, витаминлар инсон организми учун ҳаётий муҳим моддалар эканлигини эътироф этайлик. Буни таниқли рус шифокори Николай Иванович Лунин ўзининг "Ҳайвонларнинг озиқланиши учун ноорганик тузларнинг аҳамияти ҳақида" номли асарида ишончли тарзда исботлаган.
Олим ўз тажрибаларида сичқонларнинг иккита гуруҳини турли хил емишлар билан боқади:
Агар сичқонларнинг биринчи гуруҳи рационида фақат оқсиллар, ёғлар ва углеводлар бўлган бўлса, иккинчи гуруҳга фақат тўлиқ тозаланмаган емиш берилган.
Натижада биринчи гуруҳдаги сичқонлар тез орада нобуд бўлди.
🔹Витаминларнинг функциялари:
✔️Сувда эрийдиган витаминлар ҳужайралардаги ферментатив реакцияларда коферментлар (яъни, реакция катализаторлари) сифатида иштирок этади.
✔️Ёғда эрийдиган витаминлар мукаммал ўзаро таъсир қилувчи фосфолипидлардан ташкил топган биологик мембраналарнинг нормал ишлашини таъминлаш учун жавобгардир.
🔹Витаминлар керагидан кўп бўлса
✔️Сувда эрийдиган витаминлар организмда тўпланмайди, балки сийдик билан чиқарилади.
✔️Ёғда эрийдиган витаминлар сийдик билан чиқарилмайди, балки жигарда тўпланади, шунинг учун бу моддаларнинг ортиқча бўлиши баъзи нохуш ҳолатларни: бош оғриғи, кўнгил айниши, терида тошмалар келтириб чиқариши мумкин.
🔹Витаминлар жуда кам бўлса:
✔️Организмдаги ҳаётий жараёнлар меъёридагидек кетмайди.
✔️Витаминларнинг кескин танқислиги — авитаминоз ҳолати, масалан, рационда аскорбин кислотаси ёки С витамини йўқ бўлганда искорбиоз (цинга) касаллигига олиб келади.
✔️Агар етишмовчилик тўлиқ эмас, фақат қисман бўлса (масалан, кам овқатланиш туфайли) гиповитаминоз авж олади.
🫃Баъзи ҳолларда маълум витаминларга бўлган эҳтиёж ортиши туфайли авитаминоз ва гиповитаминоз ривожланиши мумкин. Энг оддий мисол — ҳомиладорлик.
🩺Рационда витаминлар етарли бўлса-да, аммо улар масалан, ошқозон-ичак тракти касалликлари туфайли тўлиқ сўрилмаган ҳолатлар ҳам учрайди.
Инсон учун қанча витамин зарур?
✅Витаминлар ва бошқа моддалар учун меъёрларни махсус ишлаб чиқилган норматив ҳужжатларда топиш мумкин.
🌏Турли мамлакатларда витамин истеъмол қилиш меъёрлари солиштирилганда, уларнинг турфа хиллиги аён бўлади. Бу табиий ҳол. Чунки, турли мамлакатларда алоҳида иқлим зоналари, халқларнинг овқатланиш одатлари ва бошқа омиллар мавжуд.
Физиологик эҳтиёжларнинг ҳисобланган меъёрлари — ўртача кўрсаткич бўлиб, витаминларга бўлган эҳтиёж индивидуал тарзда шифокор томонидан белгиланади