Шыйрынлыклар мазалы, бирақ, өкиниў менен айтамыз, онша пайдалы емес. Ал, бизге қумшекер не ушын керек? Ол қайсы дəрежеде қəуипли болыўы мүмкин? Қумшекерди қанша муғдарда тутыныў қылыў мақсетке муўапық?

 Қумшекер (ямаса сахароза) - тийкарынан барлық əпиўайы углеводларнинг улыўма аты. Олар түрли сыртқы көринислерде ушрайды, бырақ барлығы бирдей мəниске ийе: организмге киргеннен кейин, қумшекер демде бизге күш ҳəм қуўат бахш ететуғын фруктоза ҳəм глюкоза молекулаларына бөлинеди.

 Қызықлы факт. " Қумшекер" сөзи əййемги ҳинд тилинде " қум бөлекси" деген мəнисти аңлатады. Қумшекер ҳаққында дəслепки мағлыўмат ерамызға шекемги Ив асрга туўры келеди. Кейин болса Александр Македонский Индияға жүриў еткенинде ол менен бирге болған грек тарийхчиси Онесикрит бул белгисиз өнимди дыққат менен үйрениўди баслайды. Орта əсирлерде Европада қумшекер дəри есапланған ҳəм ол дəриханаларда сатылған. Бүгинги күнде қумшекер ҳəмме ушын əмелдеги, бирақ оны ойлап тутыныў қылыў зəрүр.

 Биз тийкарланып глюкозаны пүткил донли масақлардан (дəн, макарон, донли нан), фруктозани болса мыйуе ҳəм палыз егинлерилерден аламыз. Яғный, дене жеткиликли енергия алыўы ушын оны қумшекер ямаса конфет менен " хошаметлеў" шəрт емас. Инсаният қашаннан берли бул өнимлерден керекли ҳəмме затты алыўға үйренген. Усының менен бирге, адам организми дəн, палыз егинлери ҳəм мийуелер менен бирге макро ҳəм микроелементлар, суйықлық, талшық тоқымаларын да алады.

 Бирақ сап формадағы шыйрынлыклар ҳəм қумшекер бос калория болып, олар пайда келтирмейди, бырақ қосымша салмақ артыўына алып келеди. Буннан тысқары, қумшекер (анықроғи, аўыз бослиғидаги бактериялар ҳəм еркин қумшекерлердиң өз-ара тəсиринен аўызда пайда болған кислота ) тислерге зəлел жеткереди ҳəм кариес раўажланыўына себеп болады. Сүт тислери бул тəсирге жүдə байқағыш есапланады, себеби олардың емал қатламы жумсақлаў болады.

 Сол себепли шыйрынлыкларға берилип кетпеў ҳəм қумшекерди көп тутыныў етпеслик жүдə зəрүрли болып табылады. Билип қойынг - егер сиз шайға қант солмасангиз, бул ратсионингизда қумшекер жоқ дегени емес.

 Есте тутингки, ол асалда, сироплар, мыйуе шербетлеринде де бар. Улыўма, қосылған қумшекерди ҳəр қыйлы өнимлерде биймəлел табыў мүмкин. Мысалы : шыйрын газлы ишимликлер, тарт ҳəм басқа татлы пишириқлар, соуслар, дəн өнимлери, тез таярланатуғын быламық, ёгурт, творог, нан ҳəм ҳəтте колбасаларда да углеводларни ушыратыў биймəлел мүмкин.

 Айтқанша, дүня илимпазлары еки жасқа дейинги бөпелердиң ратсионида қумшекерди жоқ етиўди усыныс етедилер. Үш жаслы балалар ушын күнлик қумшекер муғдары 15 г ден аспаўы керек, төрт жастан алты жасқа шекем - 20 г. Диетологлар бала ушын күнине 5 шай қасық қумшекерди рухсат етилген максимал норма деп есапласады, бирақ кемрек болыўы мақсетке муўапық болып табылады.

 Шыйрынлыкларды ҳөл мийуелер ҳəм қурытылған мийуелер, ғозалар, тəбийий ёгурт ямаса творог менен алмастырыў мүмкин. Егер коънглингиз жүдə шыйрынлыкни тусаб қалса, ол жағдайда тек жоқары сапалы ҳəм тəбийий өнимлерди сайлаң - тəбийий мыйуе ҳəм шербетлерден таярланған  тəбийий қосымшалары болған кондитер өнимлерилер тайпасына мармелад ҳəм зефир киреди.