Ширинликлар мазали, аммо, афсуски, унчалик фойдали эмас. Хўш, бизга шакар нима учун керак? У қай даражада хавфли бўлиши мумкин? Шакарни қанча миқдорда истеъмол қилиш мақсадга мувофиқ?

Шакар (ёки сахароза) – аслида барча оддий углеводларнинг умумий номи. Улар турли шаклларда учрайди, лекин бари бир хил моҳиятга эга: организмга киргандан сўнг, шакар тезда бизга куч ва қувват бахш этадиган фруктоза ва глюкоза молекулаларига бўлинади.

Қизиқарли факт. "Шакар" сўзи қадимги ҳинд тилида "қум зарраси" деган маънони билдиради. Шакар ҳақида дастлабки маълумот милоддан аввалги IV асрга тўғри келади. Кейин эса Александр Македонский Ҳиндистонга юриш қилганида у билан бирга бўлган юнон тарихчиси Онесикрит ушбу номаълум маҳсулотни диққат билан ўрганишни бошлайди. Ўрта асрларда Европада шакар дори ҳисобланган ва у дорихоналарда сотилган. Бугунги кунда шакар ҳамма учун мавжуд, аммо уни ўйлаб истемол қилиш зарур. 

Биз асосан глюкозани бутун донли бошоқлардан (дон, макарон, донли нон), фруктозани эса мева ва сабзавотлардан оламиз. Яъни, тана етарли энергия олиши учун уни шакар ёки конфет билан "рағбатлантириш" шарт емас. Инсоният аллақачон бу маҳсулотлардан керакли ҳамма нарсани олишга ўрганган. Шу билан бирга, одам организми дон, сабзавот ва мевалар билан бирга макро ва микроэлементлар, суюқлик, тола тўқималарини ҳам олади.

Аммо соф шаклдаги ширинликлар ва шакар бўш калория бўлиб, улар фойда келтирмайди, лекин қўшимча вазн ортишига олиб келади. Бундан ташқари, шакар (аниқроғи, оғиз бўшлиғидаги бактериялар ва эркин шакарларнинг ўзаро таъсиридан оғизда ҳосил бўлган кислота) тишларга зарар етказади ва кариес ривожланишига сабаб бўлади. Сут тишлари бу таъсирга жуда сезгир ҳисобланади, чунки уларнинг эмал қопламаси юмшоқроқ бўлади.

Шунинг учун ширинликларга берилиб кетмаслик ва шакарни кўп истеъмол қилмаслик жуда муҳимдир. Билиб қўйинг - агар сиз чойга қанд солмасангиз, бу рационингизда шакар йўқ дегани эмас.

Эсда тутингки, у асалда, сироплар, мева шарбатларида ҳам мавжуд. Умуман, қўшилган шакарни турли хил маҳсулотларда бемалол топиш мумкин. Масалан: ширин газли ичимликлар, торт ва бошқа тотли пишириқлар, соуслар, дон махсулотлари, тез тайёрланадиган бўтқа, йогурт, творог, нон ва ҳатто колбасаларда ҳам углеводларни учратиш бемалол мумкин.

Айтганча, дунё олимлари икки ёшгача бўлган чақалоқларнинг рационида шакарни йўқ қилишни тавсия қиладилар. Уч ёшли болалар учун кунлик шакар миқдори 15 г дан ошмаслиги керак, тўрт ёшдан олти ёшгача - 20 г. Диетологлар бола учун кунига 5 чой қошиқ шакарни рухсат этилган максимал меъёр деб ҳисоблашади, аммо камроқ бўлиши мақсадга мувофиқдир.

Ширинликларни ҳўл мевалар ва қуритилган мевалар, ёнғоқлар, табиий йогурт ёки творог билан алмаштириш мумкин. Агар кўнглингиз жуда ширинликни тусаб қолса, унда фақат юқори сифатли ва табиий маҳсулотларни танланг – табиий мева ва шарбатлардан тайёрланган  табиий қўшимчалари бўлган қандолатлар сирасига мармелад ва зефир киради.